Gazneliler Dönemi (9-12.yy)


  • Resmi dili Arapça olan Gaznelilerin, saraylarında ve ordusunda Türkçe konuşulmuştur.
  • Gazneli sultanların edebiyata önem vermesi nedeniyle bu dönemde Fars şiiri  oldukça fazla gelişim göstermiştir. Gazneliler, Fars şairlere daha çok ilgi göstermelerinin yanı sıra bu dönemde Türk asıllı şairleri de saraylarına çağırmıştır. (Ferruhî-i Sîstânî ve Menûçihrî-i Dâmgânî ) 
  • Gazneli sultanların şairlere verdiği değeri; Devletşah'ın, Gazneli Mahmud'un sarayında dört yüz şair bulunduğu rivayetinden görebilirz.
  • Dönemin en önemli Fars şairleri;
                                                             Unsurî
                                                             Firdevsî-i Tûsi
                                                             Esedî
                                                             Ascedî
                                                             Gazâirî
                                                             Ferruhî-i Sîstanî
                                                             Menûçihrî-i Dâmgânî
  • Arapça şiir söyleyenler;
                                                Ebu'l-Kasım Ahmed bin Hasan el-Meymenî
                                                Ebu'l-feth el-Bustî
  • Sultan Mahmud, Unsurî'ye Emîrü'ş-şuarâ unvanını vermiştir.
  • Ebû Reyhân el-Bîrûnî'nin yazmış olduğu Tahkîk mâli'l-Hind isimli eseri Hinduizmi ön yargısız bir biçimde ele almıştır. 
  • Şehname'nin İran kültürü ve ruhunu  canlandırmasıyla birlikte Gazneliler, İranlılaşmış ve İran kültürünün savunucuları haline gelmişlerdir. (Gazneli Mahmud, Türk örf ve adetlerine yönelmiştir.)
Ferruhî-i Sîstânî
  • İslâmi dönem İran edebiyatının en eski ve büyük şairlerinden 
  • Sultan Mahmud'un sarayına intisap ederek onun şairi olmuştur.
  • Gazneli Mahmud'un Hindistan'a düzenlediği seferlere katılarak yazmış olduğu şiirlerle bu seferleri unutulmaz yapmıştır.
  • Samimi ve sağlam bir dille kaside, gazel gibi nazım şekillerini kullanmıştır.
  • Musiki konusunda iyi olduğu ve çeng çaldığı bilinmektedir. 
  • Ferruhî Divanı'nda yer alan 44 kaside Gazneli Mahmud için yazılmıştır.

Menûçihrî-i Dâmgânî
  • Gazneli Mahmud'un sarayındaki şairlerdendir. 
  • Menûçihrî şiirlerinde "suhan-i Türkî"(Türkçe söz)  "surûd-i Mâverûnnehrî" (Maveraünnehir şarkısı) ifadeleriyle Türkçeye atıfta bulunmuştur. 
  • Kasideleriyle tanınmıştır. Kasideleri canlı teşbih ve temsillerle doludur. 
  • Musammat şiir formunu İran edebiyatında ilk defa kullanmıştır.
  • Şiirlerindeki tabiat tasviri başarılı olmakla birlikte şiirinde derin manalar yoktur.
  • Methiyelerinden çok tabiat tasvirleriyle başarılı olmuştur. 
  • Farsça Divanı (57 Kaside, 12 Musammat, 20 Kıt'a, 6 Rubai, 10 Beyit)












Yorumlar