Türk şiirinde 1954'ten itibaren görülmeye başlayan II. Yeni hareketi, Garip hareketine karşı olanların ve şiire yenilik getirmek isteyenlerin oluşturduğu bir topluluktur. (Dönemlerindeki var olan dil ve edebiyat anlayışına karşıdırlar.) Bir bildirgesi olmayan bu hareketin temsilcileri Ece Ayhan, Cemal Süreyya, Turgut Uyar, İlhan Berk ve Edip Cansever'dir. Topluluğu bir bildirgesi olmamasına rağmen, bu sanatçılar ortak bir şiir anlayışında buluşmuşlardır.
II. Yeni'nin şiir hakkındaki görüşleri ve şiir dilinde yaptıkları yenilikler edebiyat tarihi açısından önemlidir. Onları dönemindeki edebiyat hareketlerinden ayıran en önemli özellik Tükçeyi kullanışlarıdır. II. Yeniciler kabul görmüş dil kurallarının dışına çıkmışlar; dilde sapmalara başvurmuşlar; yazım, ses, dil bilgisi, anlamsal, kelime kurallarını yıkma eğilimi göstermişlerdir. İkinci Yeniciler, şiirlerinde anlamsız kelimelerden anlam yaratmayı ve dili kişisel bir malzeme yaparak ona rastlantısal bir anlam çıkarmayı amaçlamışlardır. Anlamda çokluk sağlanması amacıyla kelime seçiminde, çağrışım gücü fazla olan kelimeler tercih edilmiştir. Şiirde imge kullanım üst düzey seviyededir. Bu nedenle Attila İlhan, II. Yeniciler'i "özgü ve imgeci" olarak nitelendirmiştir.
Şiirin dil ve biçim özellikleri değiştirilmeye çalışılmış ve yeni kullanımlar denenerek anlamda farklılıklar getirmek hedeflenmiştir. II. Yeniciler sadece kelime yapısı ve anlamıyla oynamakla yetinmemiş, şiirin şekil ve biçim özelliklerini de kendilerine göre değiştirmiştir. Bu durum edebiyatçılar arasında dilin imkanlarını genişletmek veya mevcut kuralları ihlal etmek olarak yorumlanmıştır.
İkinci Yeni'nin ilk gelişimi Yeditepe dergisinde olmuştur. Bu gelişimin ilk örnekleri Cemal Süreyya'nın Gül, Üvercinka şiir kitaplarında vardır (geçiş dönemi). Gül şiirindeki "Ve zurnanın ucunda yepyeni bir çingene" gibi ifadelerle alışılmış şiir dilinin dışına çıkılmaya başlanmıştır.
Garip'e tepki olarak ortaya çıkan bu şiir anlayışında Garipçiler'in kullanmayı reddettiği imgeyi, şiirin temel unsuru saymış ve sanatkarane bir dil kullanılmıştır. II. Yeni bir kısım edebiyat eleştirmenleri tarafından Türk şiirinin en yeni ve en özgün atılımı olarak görülürken bir kısmı tarafından da skandal olarak nitelendirilmiştir. (İlhan Berk'in Yeditepe dergisinde çıkan yazısında, "Anlamın yeri düz yazıdır. Bir şey anlamak isteyen düz yazı okusun." demesi bu şiir anlayışının "anlamsız şiir" olarak nitelendirilmesine neden olmuştur.) Şiirde:
II. Yeni şairleri Batı şiirinden de etkilenmişlerdir. İyi derecede Fransızca bilen II. Yeniciler gerçeküstücülük/sürrealizm akımının etkisinde kalmışlardır. Şiirlerinin biçimini tarif ederken "Biz şiirimizi yazarız, ortaya çıkan biçim neyse şiir odur." diyerek içeriğin, şiirin biçimini belirlediğini ifade etmişlerdir.
- Anlamsızlık/anlamsal sapmalar
- Soyut/Kapalı bir anlatım
- Özde ve biçimde sapmalar/dil kurallarının dışına çıkmak
- Bilinç dışının olanaklarından yararlanmak/özgür çağrışım
- Toplumdan kopuk olmak/toplum gerçeklerinden kaçış
- Noktalama işaretlerini reddetmişler
- Yazım kurallarına bağlı kalmamışlar (Dize başlarını küçük harfle cins isimleri büyük harfle yazdıkları ya da kelimeleri bitişik yazdıkları olmuştur. Şiirde anlamsızlıkta harfe kadar inmişler. Sadece harf yazarak anlamsal bağ kurmuşlardır.)
- Deyimleri farklı biçimlerde kullanmak
- Sıfat ve isim tamlamalarını farklı biçimlerde kullanmak
- Yapay kelimeler yapmak
- Sanatsal bir dil kullanmak/sade Türkçeden uzak olmak II. Yeni şiirinin özelliğidir.
II. Yeni şairleri Batı şiirinden de etkilenmişlerdir. İyi derecede Fransızca bilen II. Yeniciler gerçeküstücülük/sürrealizm akımının etkisinde kalmışlardır. Şiirlerinin biçimini tarif ederken "Biz şiirimizi yazarız, ortaya çıkan biçim neyse şiir odur." diyerek içeriğin, şiirin biçimini belirlediğini ifade etmişlerdir.
II. Yeni'yi Behçet Necatigil, Cahit Külebi, Attila İlhan gibi isimler eleştirmiştir.
II. Yeni Sanatçıları:
- Edip Cansever
- Cemal Süreyya
- İlhan Berk
- Ece Ayhan
- Turgut Uyar
- Ülkü Tamer
- Sezai Karakoç
- Sonradan Katılanlar; Özdemir İnce, Yılmaz Gruda, Ataol Behramoğlu, Süreyya Berfe, Refik Durbaş, Cahit Zarifoğlu, Ercüment Uçar, Metin Eloğlu gibi isimlerde anılır.
Yorumlar
Yorum Gönder