Milli Edebiyat topluluğunun önemli romancılarından biri olan Reşat Nuri Güntekin, yazdığı birçok roman, öykü ve tiyatrosu ile Türk edebiyatının unutulmaz isimlerinden biri olmuştur. Edebiyata olan ilk ilgisi daha çocuk yaşlardayken Ruşen Eşref Ünaydın'la (teyzesinin oğlu) beraber lalası Şakir Ağa'dan dinlediği masallar ile başlamış, sonrasında Çanakkale'de yaşadığı yıllarda ev hanımlarının kendi aralarında Fatma Aliye'nin Udî romanını okuduklarına kulak misafiri olmuş ve bu romandan çok etkilenip unutamadığını söylemiştir. Halid Ziya'nın romanlarını okumasıyla birlikte edebiyata ve yazmaya olan merakı iyice arttığını belirtmiştir.
Reşat Nuri edebiyat dünyasına I.Dünya Savaşı yıllarında yazmış olduğu Genç Kalemler dergisinde yayımlanan bir makalesiyle edebiyat dünyasına girmiş ve sonrasında küçük hikayeler, tiyatrolar yazmıştır ama ona asıl ününü veren eser Çalıkuşu adlı romanıdır. İlk hikayesi Eski Ahbap (1917), ilk tiyatrosu Hakiki Kahramanlık (1918, Hayreddin Rüşdü takma adıyla adapte eseri), ilk romanı Harabelerin Çiçeği (1919)'dir.
Yayımladığı bazı eserlerinde Hayreddin Rüşdü, Cemil Nimed, Sermed Ferid, Ağustos Böceği, Ateş Böceği ve Yıldız Böceği takma adlarını kullanan Reşat Nuri, öğretmenlik ve müfettişlik yapması nedeniyle Anadolu'nun çeşitli şehirlerini dolaşmış ve köylerde, kasabalarda karşılaştığı insan tipleri, onun romanlarına yansımıştır. Reşat Nuri'nin romanlarında aşk ön planda (Yeşil Gece romanı ve Hülleci adlı tiyatrosu hariç, bunlar tezli eserleridir.) olmakla birlikte Anadolu insanı ve onun yaşayışını yansıtması açısından önemlidir. Roman kahramanları arasında düşmüş kadınlar, dilenciler, toplumun damgaladığı suçlular vardır ama bu kahramanlar okuyucuya itici gelmez. Şefkat, merhamet gibi hisler uyandırır. Romanlarında duygunun önemli bir yeri olmasının yanı sıra yanlış batılılaşma, batıl inançlar, bozulan devlet yapısı(Osmanlı) gibi konuların eleştirisi vardır. Bu gibi toplumu ilgilendiren konular üzerinde eleştiri yaparken yer ye ironik, mizahi bir dil kullanmış, eleştirdiği karakteri gülünç duruma düşürmüştür. Romanlarında, hikayelerinde onun güçlü bir gözlemci olmasının etkisiyle yer yer romantik özellik gösterse de realist bir yapıdadır. Eserlerinin kurgusu ve psikolojik tahlilleri oldukça başarılıdır.
Reşat Nuri'nin eserleri Osmanlı'nın dağılma dönemini ve Cumhuriyet'in ilk yıllarını konu alır. Romanlarının büyük bir kısmını kahraman bakış açısı ile yazan Reşat Nuri, merhamet duygusu uyandırmak için melodramatik unsurlar kullanmış ve olağanüstü tesadüflere yer vermiştir.
Tiyatrolarının bir kısmı çocuk tiyatrosu olan Reşat Nuri'nin, tiyatrolarının konusu roman ve hikayelerindeki gibi kadın, çocuk, aile ve ahlaki konular üzerine kuruludur. Eski Şarkı, Eski Hastalık adıyla; İstanbul Kızı, Çalıkuşu adıyla ve Yaprak Dökümü ilk olarak tiyatro sonra roman haliyle yazılmıştır. Yazarın tiyatroları ve romanları birbiriyle ilgilidir. (Tiyatroya olan ilgisi Ahmet Vefik Paşa'nın yaptırmış olduğu Bursa'daki tiyatroya gitmesiyle başlamıştır.)
Müfettişlik yıllarında yazmış olduğu Anadolu Notları adlı eseri Anadolu'daki görevi sırasında gezip gördüğü yerleri ve buradaki insan tiplerini konu alır. Romanlarında, hikayelerinde ve tiyatrolarında da burada ele aldığı insan tiplerine yer vermiştir.
1923-24 yılları arasında İbnürrefik Ahmed, Mahmud Yesari, Münif Fehim ile birlikte Kelebek adlı mizah dergisini çıkarmıştır. 1947 yılında CHP'nin çıkarmış olduğu Memleket adlı gazetenin başında bulunan Reşat Nuri; Diken, Kelebek, Zaman, Vakit, Tercümân-ı Hakikat, Varlık, Çınaraltı olmak üzere çeşitli dergi ve gazetelerde eserlerini yayımlamıştır.
Eserleri;
- Çalıkuşu (Roman)
- Gizli El (Roman)
- Damga (Roman)
- Dudaktan Kalbe (Roman)
- Akşam Güneşi (Roman)
- Yeşil Gece (Roman)
- Bir Kadın Düşmanı (Roman)
- Acımak (Roman)
- Yaprak Dökümü (Roman)
- Kızılcık Dalları (Roman)
- Eski Hastalık (Roman)
- Ateş Gecesi (Roman)
- Gökyüzü (Roman)
- Değirmen (Roman)
- Miskinler Tekkesi (Roman)
- Harabelerin Çiçeği (Roman)
- Kavak Yelleri (Roman)
- Son Sığınak (Roman)
- Kan Davası (Roman)
- Ripka İfşa Ediyor (Roman, basılmamış)
- Recm, Gençlik ve Güzellik (Hikaye)
- Tarı Misafiri (Hikaye)
- Leyla ile Mecnun (Hikaye)
- Sönmüş Yıldızlar (Hikaye)
- Eski Ahbap (Hikaye)
- Olağan İşler (Hikaye)
- Roçild Bey (Hikaye)
- Hançer (Tiyatro)
- Hülleci (Tiyatro)
- Eski Rüya (Tiyatro)
- Taş Parçası (Tiyatro)
- Felaket Karşısında (Tiyatro)
- Gözdağı (Tiyatro)
- Eski Borç (Tiyatro)
- Tanrıdağı Ziyafeti (Tiyatro)
- Balıkesir Muhasebecisi (Tiyatro)
- Eski Şarkı (Tiyatro, Eski Hastalık romanı)
- Yaprak Dökümü (Tiyatro)
- Gönül (Tiyatro)
- Ağlayan Kız (Tiyatro)
- Bu Gece Başka Gece (Tiyatro)
- Babür Şah'ın Seccadesi (Tiyatro)
- Asker Dönüşü (Tiyatro)
- Kır Çiçeği (Tiyatro)
- Ümidin Güneşi (Tiyatro)
- Gazeteci Düşmanı, Şemsiye Hırsızı, İhtiyar Serseri (Tiyatro, üçü bir arada)
- Kızıl Şenlik (Tiyatro)
- Bir Köy Hocası (Tiyatro)
- İstiklâl (Tiyatro)
- Vergi Hırsızı (Tiyatro)
- Bir Yağmur Gecesi (Tiyatro)
- Yol Geçen Hanı (Tiyatro)
- Bir Başka Gece (Tiyatro)
- Daktilo Makinası (Radyo Oyunu)
- Anadolu Notları I-II (Anı-Deneme)
- Türk Kıraati
- Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu
Yorumlar
Yorum Gönder