Milli Edebiyat Topuluğu içerisinde yer almış olan Türk edebiyatının kadın yazarlarından biri olan Halide Edip Adıvar, dönemin tanınmış romancılarından biridir. Rıza Tevfik'ten edebiyat, Şükrü Efendi'den Arapça ve Salih Zeki'den matematik dersleri alan Halide Edip, ilk evliliğini öğretmeni Salih Zeki ile (1911'e kadar) yapmıştır.
İlk yazdığı eserlerinde kadın ve çocuk eğitimi üzerine eğilen Halide Edip, yayınlamış olduğu ilk eser John Abat'tan çevirdiği Mader adlı eserdir. Bu tercümeden sonra Tanin gazetesinde kendi yazılarını yayımlamaya başlamıştır. İlk yazdığı yazılarında Halide Salih takma adını kullanan Halide Edip, bu dönemdeki eserlerinde kadın ve kadın psikolojisi üzerinde durmuştur. Adıvar'ın romanlarının bu kadar sevilmesinin nedeni yarattığı karakterlerin başarılı bir şekilde oluşturulmasıdır. Kadın karakterleri oluştururken onların psikolojileri iyi bir şekilde yansıtmış ve özgün bir şekilde oluşturmuştur ama erkek karakterlerde aynı başarıyı yakalayamamıştır. Kadın karakterleri çevresini hızla kendi etkisine alan olağanüstü karakterlerdir. Başkahraman olan kadınların yanına sıradan kadın tiplerini yerleştirerek kahramanı yücelten yazar, kahramanları yaşadığı sosyal çevreden bağımsız değildir.
1917 yılında ikinci evliliğini Adnan Adıvar'la yapan Halide Edip, bu dönemde meydana gelen Balkan Savaşları sonrası sanat anlayışında değişiklikler meydana gelmeye başlamış, topluma yönelmiştir. 15 Mayıs 1919 yılında İzmir'in işgal edilmesi üzerine Üsküdar, Fatih ve Sultan Ahmet mitinglerine konuşmacı olarak katılan Halide Edip, Milli Mücadele'nin yanında yer almıştır. Ordu içindeki çalışmalarından dolayı önce onbaşılık, sonra başçavuşluk rütbesi almıştır. Hâkimiyet-i Milliye'de Milli Mücadele'yi savunan yazılar yazmış, romanlarını konularını Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşı üzerine kurmuştur. Türkçülük düşüncesi ve Yeni Turan anlayışıyla yazmış olduğu Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye adlı romanları konusunu Milli Mücadele'den alır. Yazarın bütün romanlarındaki başkahramanlar, canlı ve güçlü karakterler olmasının yanı sıra yazarın karakterinden benzer özellikler taşımaktadır.
Halide Edip'in eserleri üç konu üzerine kuruludur: Kadın konusu, Milli Mücadele, toplum. Bu temeller üzerinde eserlerini oluşturmuştur. Amerika'da ve Hindistan'da Türkiye hakkında konferanslar vermiş sonrasında bunları kitap haline getirmiştir.
Halide Edip'in en çok okunan romanlarından biri olan Sinekli Bakkal, töre romanı özelliği göstermesinin yanı sıra II.Abdülhamid devrinin sosyal çevresini, insan ilişkilerini yansıtması açısından önemlidir. Eserde Doğu ile Batı'nın birbiriyle karşılaştırılması yapılmıştır. Ateşten Gömlek(Bu adı bulan Yakup Kadri'dir. Adıvar'la yakın dost olan Yakup Kadri ona bu adla Milli Mücadele'yi anlatan bir roman yazacağını söylemiş ama Halide Edip bu ismi çok beğendiği için kendi yazmış olduğu romana bu adı vermiştir.) ve Vurun Kahpeye romanlarında mutlu son olmaması okuyucular tarafından tepki ile karşılanmış, hatta Vurun Kahpeye adlı eserinin sonunda ülkesine bağlı olan Aliye'nin linç edilmesi üzerine okuyucularından biri Halide Edip'e mektup yazmış ve onun vatanına olan bağlılığının mükafatının bu olmadığını söylemiştir.
Halide Edip eserlerinde kullandığı dil ve üslup açısından döneminde oldukça fazla eleştirilmiştir. Üslup onun eserlerinde ikinci plandadır. Dil bilgisi kurallarına önem vermeyen sanatçının eserlerinde Arapça-Farsça tamlamalar kullanılmamaya çalışılmış ve mümkün olduğunca konuşma diline yakın olması için çaba gösterilmiştir. Halide Edip son dönemlerinde yazmış olduğu eserlerinde aceleye getirilmişlik ve zayıf bir kurgu görülmektedir. Sanatçını eserleri batı dillerine çevrilmiştir.
Eserleri;
- Seviye Tâlib (Roman)
- Handan (Roman)
- Yeni Turan (Roman)
- Mev'ûd Hüküm (Roman)
- Son Eseri (Roman)
- Ateşten Gömlek (Roman)
- Raik'in Annesi (Roman)
- Kalp Ağrısı (Roman)
- Vurun Kahpeye (Roman)
- Zeyno'nu Oğlu (Roman)
- Sinekli Bakkal (Roman)
- Yol Palas Cinayeti (Roman)
- Tatarcık (Roman)
- Sonsuz Panayır (Roman)
- Döner Ayna (Roman)
- Âkile Hanım Sokağı (Roman)
- Hayat Parçaları (Roman)
- Sevda Sokağı Komedisi (Roman)
- Çaresaz (Roman)
- Kerim Usta'nın Oğlu (Roman)
- Heyûlâ (Roman)
- Harap Mâbetler (Hikaye)
- Dağa Çıkan Kurt (Hikaye)
- İzmir'den Bursa'ya (Hikaye)
- Kubbede Kalan Hoş Seda (Hikaye)
- Kenan Çobanları (Tiyatro)
- Maske ve Ruh (Tiyatro)
- Mor Salkımlı Ev (Anı)
- Türk'ün Ateşle İmtihanı (Anı)
- Türkiye'de Şark, Garp, Amerika Tesirleri
- Inside India (Hindistan izlenimleri)
- Conflict of East and West in Turkey (Hindistan'daki konferansları)
- Turkey Face West (Amerika'daki Konferansları)
Yorumlar
Yorum Gönder