Servet-i Fünûn topluluğunda Tevfik Fikret'ten sonra şiir türünün en tanınmış ismi olan Cenap Şahabettin, Fransa'ya tıp(cildiye) eğitimi almak için gittiği yıllarda Batı edebiyatını yakından tanımış ve o dönemde Batı şiirinde popüler olmaya başlayan sembolizmden etkilenmiştir. İlk önceler eski şiir üslubunu örnek alarak şiirler yazan şair, zamanla Recaizâde Mahmud Ekrem, Abdülhak Hamid tesirinde batıyı örnek alan şiirler yazmıştır. Batılı tarzdaki şiirleri Tevfik Fikret'in dikkatini çekti ve Servet-i Fünûn'da Cenap Şahabettin'in şiirlerini öven bir yazı yazdı. Bu yazı sonrasında Cenap Şahabettin, Servet-i Fünûn Topluluğuna katıldı.
Cenap Şahabettin'in şiirlerinde müzik önemli bir unsurdur. Şiirlerine Batı şiirinden farklı hayaller getiren sanatçı yoğun bir şekilde istiareler kullanarak sembolizmi başarıyla uygulamış ve müzik unsurları taşıyan şiirler yazmıştır. Aruz ölçüsünün, hece ölçüsünden müziksel nitelik bakımından daha iyi olduğunu düşündüğü için şiirlerinde aruz ölçüsünü kullanmış ve bu ölçüyü heceye karşı savunmuştur. Sembolizmin bir unsuru olan müzikaliteyi yakalamak için Arapça ve Farsça eski kelimeleri sözlükten çıkarmıştır, bu da anlamı kapalı ve halk şiirinden uzak bir şiir dilinin oluşmasına neden olmuştur. Sanat için sanat anlayışını benimseyen sanatçı estetiğe önem vermiş, şiirlerinde kullandığı kelimelerin konuya ve şiirin gidişatına uygun olmasına özen göstermiştir.
Cenap Şahabettin şiirlerinin müziksel bir hava taşıması amacıyla bazı şiirlerinde birden fazla aruz ölçüsü kullanmış ve bunu başarıyla uygulamıştır. Elhân-ı Şitâ bunun örneklerinden biridir. Şiirde karın yağışı başarıyla tasvir edilmiş ve okuyucuya hissettirilmiştir. Bu nedenle Servet-i Fünûn'da iç musikiyi(hissettiren şiir) en iyi uygulayan şair olarak anılır. Şairin şiirlerinde aşk ve tabiat en çok kullanılan temalardır. Şiirlerinde tabiat ve insan iç içe kullanılmıştır. Tabiat tasvirlerinde mevsimler ve geceler sıklıkla kullanılır ve bu tasvirleri sübjektif özellikler taşır. Şiirlerinin bazılarında kadın idealize edilirken bazılarında ise sadece bir zevk vasıtası olarak görülür.
Tablo gibi şiir anlayışına uygun şiirler yazan sanatçı o zaman dek hiç kimsenin kullanmadığı tamlamaları şiirlerinde kulanmıştır. Saat-i semenfâm(yasemin renkli saat), nây- zümürrüd(yemyeşil ney) o kullanana kadar kimsenin kullanmadığı ve bir arada düşünmediği kelimelerdi. Bu nedenle başta Ahmed Mithat Efendi olmak üzere dönemindeki pek çok sanatçı tarafından ağır bir şekilde eleştirildi. (Bu eleştiriler genel olarak Edebiyat-ı Cedide sanatçılarının tamamına yapılmıştır.) (Sanatçı, Ahmed Mithat'ın Dekadanlar adlı yazısına karşılık olarak Dekadizm Nedir? adlı yazısıyla ona cevap vermiştir.)
Şairin şiir alanında olduğu kadar nesir alanında da önemli çalışmaları vardır. Makale, gezi yazısı ve tiyatrolarıyla Türk nesrine katkıda bulunmuştur. Yalan, Körebe ve Küçük Beyler olmak üzere üç tiyatro yazan Cenap, teknik açıdan zayıf ve dilin konuşma dilinden oldukça uzak olması nedeniyle bu türde pek başarılı değildir ama gezi yazısı türünde oldukça başarılı eserler vermiştir. Hac yolunda, Suriye Mektupları ve Tasvîr-i Efkâr gazetesi için Avrupa'da bir inceleme gezisine çıktığında yazmış olduğu Avrupa Mektupları bunun başarılı örneklerindendir.
Osmanlıcanın en güçlü savunucularından olan şair 1911 yıllında başlayan Türkçeleşme hareketine şiddetle karşı çıkmıştır ama zamanla bu karşı çıkışa son vermiş o da şiir dilinde sadeleşmeye gitmiştir. Aynı zamanda 1908'den beri politikayla ilgilenen sanatçı, bu alanda Dahhâk-ı Mazlûm takma adıyla gazetelerde çeşitli yazılar yazıyordu. Milli Mücadele yıllarında Peyâm-ı Sabah gazetesinde yazdığı yazılarda, olayların gelişimine göre Milli Mücadeleyi bazen yeren bazen öven yazılar yazması halk tarafından tepkiyle karşılanmıştır.
Eserleri:
- Tâmât (İlk şiir kitabı)
- Hac Yolunda (Gezi Yazısı, 17 mektuptan oluşur.)
- Avrupa Mektupları (Gezi Yazısı)
- Suriye Mektupları (Gezi Yazısı)
- Körebe (Tiyatro, tek perde)
- Yalan (Tiyatro)
- Küçük Beyler (Tiyatro)
- Evrâk-ı Eyyam (Düz Yazı)
- Nesr-i Harp (Düz Yazı)
- Nesr-i Sulh (Düz Yazı)
- Tiryaki Sözler (Düz Yazı, Özdeyişleri)
Yorumlar
Yorum Gönder