Tanzimat Dönemi'nin getirmiş olduğu yeniliklerle birlikte Türk toplumuna batılılaşmayı anlatan eserler yazılmaya başlanmıştır. Bu eserlerde yanlış batılılaşma, toplumun aksak yönleri anlatılan temel konular arasındadır. Bu dönemin sanatçılarından olan Ahmet Mithat Efendi, bol bol eser vererek halkı eğitmeyi amaçlamış ve eğitici tavırları nedeniyle 'hâce-i evvel' (ilkokul öğretmeni) lakabını almıştır. Tip, karakter ve konu zenginliği açısından geniş eserler vermiş; kırk beş yıl süren yoğun yazı hayatı boyunca pozitif bilimlerden dini içerikli eserlere kadar çok farklı alanlarda eserler vermiştir. En çok hikaye ve roman türünde eser veren sanatçı, çok fazla eser vermesinden dolayı "Yazı Makinesi" lakabını almıştır.
Döneminin sanat anlayışına bağlı olarak eserlerini sade bir dille yazan sanatçı, eserin akışını sık sık bölerek okuyucuya "Ey kari (Ey okuyucu)" diyerek seslenir ve eser hakkında açıklamalarda bulunur. Yazarın bu tutumu meddah geleneğini yansıtır. Ahmet Mithat'ın eserlerinde teknik kusurlar göze çarpar. Bunun nedenleri arasında yazarın eserlerini çok hızlı bir şekilde yazıp yayımlaması, eserleri teknik açıdan önemsemeyip kurguda araya girerek okuyuculara seslenerek okuyucuyu bilgilendirmeye çalışması olabilir.
Tanzimat döneminin genel özelliği olan eserlerde "sosyal fayda sağlama" amacı Ahmet Mithat'ta da vardır. Türk halkını çağdaşlaştırmayı amaçlar. Bunu yaparken de batıl inanışları, topluma zarar veren adetleri, batılılaşmayı yanlış algılayan ve sadece şekilsel olarak batılılaşan insanları eleştirir.
Toplum için sanat anlayışını benimseyen yazar Namık Kemal ile İbret, tek başına Tercüman-ı Hakikat gazetelerini çıkarmıştır. İbret gazetesini çıkardığı sıralarda Namık Kemal'in yazdığı bir yazı nedeniyle Rodos'a sürülmüştür.
Türk edebiyatında ilk üst kurmaca özellikler taşıyan Müşahedat adlı eseri Ahmet Mithat Efendi yazmıştır.
Eserleri:
- Hasan Mellah yahut Sır İçinde Esrar (Roman)
- Dünyaya İkinci Geliş yahut İstanbul'da Neler Olmuş (Roman)
- Hüseyin Fellâh (Roman)
- Felâtun Bey'le Rakım Efendi (Roman)
- Henüz On Yedi Yaşında (Roman)
- Amiral Bing (Roman)
- Vah (Roman)
- Karı Koca Masalı (Roman)
- Paris'te Bir Türk (Roman)
- Çengi (Roman)
- Acaib-i Alem (Roman)
- Dürdane Hanım (Roman)
- Esrar-ı Cinayat (Roman)
- Cellad (Roman)
- Bekarlık Sultanlık mı Dedin (Roman)
- Yeryüzünde Bir Melek (Roman)
- Süleyman Muslu (Roman)
- Karnaval (Roman) ,
- Volter Yirmi Yaşında (Roman)
- Hayret (Roman)
- Cinli Han (Roman)
- Demir Bey yahut İnkişaf-ı Esrar (Roman)
- Çingene (Roman)
- Fenni Bir Roman yahut Amerika Doktorları (Roman)
- Haydut Montari (Roman)
- Arnavutlar-Solyotlar (Roman)
- Gürcü Kızı yahut İntikam (Roman)
- Nedamet mi? Heyhat (Roman)
- Rikalda yahut Amerika'da Vahşet Alemi (Roman)
- Aleksandr Stradella (Roman)
- Şeytankaya Tılsımı (Roman)
- Müşâhedât (Roman)
- Eski Mektuplar (Roman)
- Mesail-i Muğlaka (Roman)
- Altın Aşıkları (Roman)
- Hikmet-i Peder (Roman)
- Jön Türk (Roman)
- Ahmet Metin ve Şirzad (Roman)
- Bir Acîbe-i Saydıyye (Roman)
- Taaffüf (Roman)
- Gönüllü (Roman)
- Kıssadan Hisse (Hikaye)
- Letaif-i Rivayat (Hikaye)
- Sû'-i Zân (Hikaye)
- Esaret (Hikaye)
- Gençlik (Hikaye)
- Teehhül (Hikaye)
- Felsefe-i Zenân (Hikaye)
- Gönül (Hikaye)
- Mihnet-Keşan (Hikaye)
- Firkat (Hikaye)
- Yeniçeriler (Hikaye)
- Ölüm Allah'ın Emri (Hikaye)
- Bir Gerçek Hikaye (Hikaye)
- Bir Fitnekar (Hikaye)
- Nasib (Hikaye)
- Bahtiyarlık (Hikaye)
- Obur (Hikaye)
- Bir Tövbekar (Hikaye)
- Çifte İntikam (Hikaye)
- Para (Hikaye)
- Kısmetinde Olanın Kaşığında Çıkar (Hikaye)
- Diplomalı Kız (Hikaye)
- Dolabtan Temaşa (Hikaye)
- İki Hu'a-kâr (Hikaye)
- Emanetçi Sıtkı (Hikaye)
- Can Kurtaranlar (Hikaye)
- Ana-Kız (Hikaye)
- Çerkez Özdenler (Tiyatro)
- Açık Baş (Tiyatro)
- Siyavuş (Tiyatro)
- Hükm-i Dil (Tiyatro)
- Çengi (Tiyatro)
- Ahz-ı Sar (Tiyatro)
- Avrupa'da Bir Cevelan (Gezi Yazısı)
Yorumlar
Yorum Gönder